Integriteit en liefde in tijden van corona, een handelingsperspectief

Hoe wrang is het dan dat in deze coronacrisis juist deze vitale functies met man en macht in de lucht gehouden moeten worden, het afgebouwde deel van IC bedden weer op sterkte gebracht moet worden, waarschijnlijk tegen een veelvoud van de kosten, en dat het grootste deel van onze economie tot stilstand is gekomen. Nu het belang van de gezondheidszorg wereldwijd is gevoeld is de tijd rijp om investeringen in deze en andere ‘vitale’ sectoren die bijdragen aan gezondheid en welzijn bij het BNP te tellen.

Wat ook duidelijk is geworden, is vanuit welke drijfveren groepen mensen reageren. De ene groep reageert uit angst en hamstert alles wat los en vastzit, tot en met wc-rollen aan toe, waardoor degenen die zich met gevaar voor eigen leven inzetten om anderen van noodzakelijke zorg te voorzien achter het net vissen en lege schappen aantreffen. De andere groep voelt zich verbonden met zorgverleners en potentiële slachtoffers en meldt zich uit dankbaarheid aan als vrijwilliger om anderen die in quarantaine moeten blijven van de eerste levensbehoeften te voorzien. We zien bedrijven die uit eigen belang woekerprijzen gaan rekenen voor essentiële producten zoals handgel en mondkapjes. Aan de andere kant zien we horecaondernemingen die hun eten uitdelen, kwekers die hun bloemen aan zorgmedewerkers geven en een bierbrouwer die zorgt dat horecaondernemers van hun bedorven bier afkomen en er gratis desinfectiemiddelen van maken. Onze premier roept dan wel dat hamsteren niet oké is, maar dit vraagt meer dan een simpele oproep. Het vraagt om bewustwording wat er speelt op een dieper, vaak onbewust niveau.

In het boekje ‘Winst van integriteit’ leggen we uit hoe de impulsen vanuit angst en eigenbelang of vanuit liefde en verbondenheid een cruciale rol spelen in het maken van integere keuzes. Integer in de letterlijke betekenis van het woord: heel en ongeschonden. Het gedrag vanuit (irrationele) angst en eigen belang is vaak schadelijk voor anderen en vanuit de negatieve impact gezien niet integer. Het gedrag vanuit liefde en verbondenheid laat of maakt heel en is daarom wel integer. Zo is integriteit zichtbaar gemaakte liefde. Ons vermoeden is dat bedrijven die zich nu laten leiden door korte termijn eigen belang en angst ten koste van andere stakeholders zich onvoldoende realiseren hoe dit hun reputatie zal schaden. Daarentegen zullen organisaties die zich inzetten om schade voor belanghebbenden te voorkomen of te minimaliseren en zichzelf restricties opleggen door bijvoorbeeld afdwingbare kosten zoals rente of huur tijdelijk kwijt te schelden, zeker winst van integriteit boeken in de vorm van een sterke maatschappelijke reputatie. Liefde loont.

Het tweede theoretisch kader in Winst van integriteit is ‘paretoverbetering’ van welzijnseconoom Vilfredo Pareto (1848 – 1923). Deze andere intentie van de economie biedt een duurzaam afwegingskader: een verandering in onze economie is een Pareto-verbetering indien, en alleen indien, de verandering ten minste één persoon voordeel biedt (naar zijn of haar eigen oordeel) en niemand hiervan nadeel ondervindt (naar zijn of haar eigen oordeel). Tegen de achtergrond van enorme verbetering van lucht- en waterkwaliteit in China, Italië maar ook in Nederland door het stoppen van economische activiteiten in de oude vorm is duidelijk geworden wat de negatieve impact is van onze huidige financieel gedreven economie. Hierbij worden kosten voor vervuiling etc. niet opgenomen in de prijs en afgedragen aan gedupeerden, maar worden de kosten vrijwel standaard afgewenteld op de samenleving. Kijk naar het drama dat Groningen heet. Of zie het onderzoek dat maandag door RTL Nieuws bekend werd gemaakt dat de pandemie door veel veiligheidsregio’s al jaren is gerapporteerd als reëel of hoog risico. Ook het tekort aan beschermingsmiddelen en IC bedden is gesignaleerd. Maar er is weinig met die bevindingen gedaan mede omdat volgens een bron ‘alles om geld draait’. Dit schadeveroorzakende verdien- c.q. besparingsmodel ten koste van anderen is in strijd met de principes van paretoverbetering en is niet integer. De Paretoverbetering is daarom een goede basis voor een circulaire welzijnseconomie.

De circulaire economie is in onze ogen niet alleen een optimaal systeem zonder verspilling en afval. Het is vooral ook een economisch systeem met een uitgebalanceerde afstemming tussen productie en consumptie waarbij marketingkosten alleen nog nodig zijn voor het ontdekken van de echte wensen en noden van mensen voor een gezond en vervullend leven. Verspilling door productie van onnodige goederen die geen bijdrage leveren of zelfs schade veroorzaken aan gezondheid en welzijn wordt voorkomen. Een circulaire economie werkt in harmonie met de lokale omstandigheden en is versterkend in plaats van verzwakkend voor gezondheid en welzijn. Zonder verspilling, zonder gifstoffen, zonder uitstoot van schadelijke stoffen krijgen we gezond voedsel, gezond water, gezonde lucht, gezonde energie en een gezonde leefomgeving als basis voor een langdurige goede gezondheid met minder kosten voor gezondheidszorg en zeer waarschijnlijk minder kans op pandemieën. Tel uit je winst, liefde loont.

Zoals in het causal loop diagram bovenaan dit artikel zichtbaar wordt zijn de kwaliteit van het financieel systeem, creatie van schuld en geldschepping van grote invloed op de kwaliteit van ons economisch systeem. Daarom is het een belangrijke stap om geldschepping op basis van schuld door private banken over te hevelen naar een publieke organisatie zodat de Staat schuldenvrij geld kan scheppen ten behoeve van de circulaire economie, los van politieke korte termijn belangen. Stichting Ons Geld heeft in Nederland het belang van publieke geldschepping op de agenda van de Tweede Kamer gezet en heeft in het kader van de coronacrisis een oproep gedaan om schuldenvrij euro’s te scheppen (chartaal) en beschikbaar te stellen aan de lidstaten ter bestrijding van de coronacrisis. En na de crisis voor iedere burger een persoonlijke veilige rekening bij de overheid in te voeren zodat risico’s die private banken nemen niet meer kunnen worden afgewenteld op de rekeninghouder. Om van de onhoudbare schuldenberg af te komen heeft Professor Steve Keen een aanpak ontwikkeld die hij ‘Modern Debt Jubilee’ noemt. Een modern jubeljaar waarbij burgers geld uitgekeerd krijgen ter aflossing van hun schulden en degenen die geen schulden hebben dit bedrag vrij kunnen besteden. Dit vereenvoudigt de overheveling van private naar publieke geldschepping.

Resumerend zijn de volgende veranderingen noodzakelijk voor een gezonde samenleving:

1. Maak investeringen in de vitale sectoren onderdeel van het BNP
2. Creëer meer bewustzijn van diepere drijfveren zoals angst en liefde
3. Bouw een circulaire welzijnseconomie
4. Hevel geldschepping over van privaat naar publiek
5. Reduceer private schulden door een modern jubeljaar

Zo maken we van de dramatische coronacrisis een kans en kunnen we integriteit als daad van liefde integraal toepassen op weg naar een wereld die voor iedereen werkt en volhoudbaar is.