Nadeelcompensatie

De integriteit van jouw leefomgeving en jouw belangen als omwonende worden potentieel geschonden door een wetswijziging (onderdeel van de invoering van de Omgevingswet, waarschijnlijk per 1 juli 2022). Je bent onder meer verplicht om mijnbouwactiviteiten en windturbines te gedogen, maar bij waardedaling van jouw huis is de eerste 4% procent voor je eigen rekening. Dit is voor ons een duidelijk voorbeeld dat niet-integere beslissingen zelfs afgedwongen worden in de wet. We pleiten er dan ook voor om deze schadelijke wetswijziging te laten veranderen en zo tot meer integere wetgeving te komen.

Schade door mijnbouw

Dit heeft een brede impact, maar springt vooral in het oog bij mijnbouwactiviteiten zoals olie- en gaswinning, zoutwinning, geothermie en ondergrondse opslag van stoffen (CO2 en afgewerkt uranium). Sinds de Groningse gaswinning weten we waartoe mijnbouw kan leiden. En hoe met belangen van omwonenden is omgegaan. Bodemdaling, trillingen, waardevermindering van huizen, lekkages en verontreiniging van de ondergrond en de bovengrond. Waarbij we hebben gezien dat de overheid onvoldoende oog heeft voor risico’s en belangen van burgers.

Dit zit in ons collectieve geheugen verankerd. Deze angst veroorzaakt waardedaling van woningen op korte termijn. Deze korte-termijnschade kun je niet verhalen bij de veroorzaker van de schade, de overheid. Alleen het meerdere boven 4% komt voor compensatie in aanmerking en moet binnen vijf jaar na vergunningverlening worden geclaimd. Dit betekent dat de winst voor de initiatiefnemers waaronder mijnbouwondernemingen en windmolenparkbouwers hoger wordt ten koste van de omwonenden, terwijl dit makkelijk zou kunnen worden verrekend. Dit eigen risico wordt ‘schadeforfait’ genoemd en is te vinden in met name hoofdstukken 10 (gedoogplicht) en 15 (nadeelcompensatie) van de Omgevingswet.

Sinds de Groningse gaswinning weten we dat mijnbouw kan leiden tot o.a. bodemdaling

Geen stok achter de deur

Een van de uitgangspunten van de Omgevingswet is dat initiatiefnemers betere plannen maken en voor meer draagvlak zorgen door vroegtijdig te starten met ‘omgevingsprocessen’ waarbij alle groepen belanghebbenden zijn betrokken. Het blijkt echter dat deze omgevingsprocessen niet verplicht zijn en dat het al dan niet uitvoeren van een omgevingsproces geen criterium is voor het verlenen van een omgevingsvergunning. Er is dus geen stok achter de deur.

De wet zou draagvlak voor initiatieven moeten vergroten door een toereikende (integere) schaderegeling. Maar in plaats daarvan is het schaden van het eigendomsrecht nu wettelijk geregeld (schadeforfait). Daardoor zullen naar verwachting de omvang en intensiteit van protesten toenemen. En daalt het vertrouwen in de overheid. Ook loopt de energietransitie verder vertraging op.

Integer omgaan met schade

Vanuit onze missie en visie bevorderen we een wijze van besturen die heel en ongeschonden laat. Dit betekent dat bij de bron (de wet) moet worden geregeld dat actoren niet kunnen schaden, zonder de verplichting daar een volledige schadeloosstelling voor te betalen. Dit gaat ten koste van de winst die zij met het initiatief boeken. Indien de kosten te hoog worden is de business case negatief en is het onwaarschijnlijk dat men het initiatief toch doorzet.

Bij mijnbouwactiviteiten waarbij de oorzaak van schade voor leken onmogelijk is om aan te tonen, zal omgekeerde bewijslast (het zogenaamde wettelijk bewijsvermoeden) moeten gelden. Dit betekent dat de mijnbouwonderneming evident en aantoonbaar een andere oorzaak als uitsluitende oorzaak van de fysieke schade moet kunnen aanwijzen. Daarnaast zal de mijnbouwonderneming en Energie Beheer Nederland onbeperkt aansprakelijk moeten zijn.

‘Winst van integriteit in 6 stappen’ beschrijft hoe wet- en regelgeving kan worden vormgegeven die alle belanghebbenden heel en ongeschonden laat

In gesprek met politici en bestuurders

Bestuurders in de publieke sector kunnen bijdragen aan integere besluiten. We hebben hen met onze activiteiten in de loop van de tijd laten zien wat dat betekent voor wet- en regelgeving.

  • Recent hebben we dit in ‘Winst van integriteit in 6 stappen’ uitgebreid beschreven. Dit boek stuurden we naar de 79 vaste en plaatsvervangende leden van de Tweede Kamercommissies voor Binnenlandse Zaken en Economische Zaken en Klimaat, ter gelegenheid van de Dag van Integriteit.
  • Ook boden we hen een petitie over integriteit aan, met verwijzing naar de hierboven beschreven schadelijke artikelen in de Omgevingswet als voorbeelden van integriteitsschendingen.
  • We hebben contact gehad met Kamerleden om het schadeforfait voor mijnbouw- en energieprojecten te schrappen in de Omgevingswet. Maar de Tweede Kamer en Eerste Kamer zijn toch met de wetswijzigingen akkoord gegaan.
  • Een amendement van de SP dat is ingediend naar aanleiding van onze petitie is met 73 stemmen verworpen.
  • Wij onderzoeken nu of Europese wetgeving uitkomst kan bieden, omdat we vermoeden dat de Nederlandse wetgeving op dit punt niet rechtmatig is.
  • Ondertussen is de vraag wat er op lokaal niveau gaat gebeuren. We benaderen en ondersteunen daarom ook nog steeds lokale en provinciale volksvertegenwoordigers.

We denken dat het wijzigen van schadelijke wetsartikelen een positieve impuls zal geven aan de omarming van de Omgevingswet en het vertrouwen van burgers in politici, overheid en initiatiefnemers. Hierdoor kunnen ook mijnbouwinitiatieven en duurzame energieprojecten daadwerkelijk sneller, beter en eerlijker verlopen dan nu. Zoals het oorspronkelijk de bedoeling was van de Omgevingswet.

Help mee en ontvang ons boek

Indien je ons initiatief voor een integere Omgevingswet wilt steunen kun je een donatie doen. Zo help je ons onze inspanningen kostenneutraal te maken.

Hoe te doneren